دمکراسی از طریق سکولاریسم و فدرالیزم

رضا حسین بر

کسانی که آیندهء دور را نبینند، در آیندهء نزدیک در چاه خواهند افتاد. روندگانی که مقصد مشخصی نداشته باشند، بزودی گم شده و سرگردان می گردند. تحول سازانی که مسیر راه را تعیین نکرده باشند، به آنجایی می رسند که دشمنان آنان تعیین می کنند. تغییر دهندگان شرایط موجود شاید تغییراتی بیاورند که از شرایط موجود هم بدتر باشد؛ مگر اینکه بینش شفافی از آینده و نقشهء راهی برای رسیدن به آن داشته باشند. انقلاب 57 ایران همهء این اصول را به اثبات رساند.

بنظر می رسد که اکنون مصر در چنین شرایطی باشد. جوانان مدرن و سکولار که انقلاب مصر را به ثمر رساندند، کم و بیش از صحنه خارج شده اند. شورای نظامی که مملکت را اداره می کند، بیشتر با اخوان المسلمین رابطه دارد تا جوانان. انقلاب کوتاه مدت مصر نتوانست یک رهبر جوان و کاريزماتیک بوجود بیاورد که قدرت بینش سازی داشته و مردم را بسوی اهداف و ارزش های توسعهء پایدار و دمکراسی توانبخش و آزادی فکر ساز هدایت کند.

در شرایط تحولات تند و سریع، رهبرانی لازم هستند که از قبل چندین برنامه برای شرایط متفاوت داشته باشند؛ و، در عین حال، سریعاً بتوانند هدف ها و راه کارهای جدید و مناسب عرضه نمایند. اغتشاش، بی اطمینانی، ابهام و توهم، و سرعت تغییرات از خصوصیات اوضاع کنونی است. یک رهبر و یا گروه رهبری باید بتواند از درون همهء چالش ها آینده را ببیند و با روشن کردن ابهامات و زدودن توهمات و مدیریت تغییرات و اعتماد دهی به مردم راه را برای حرکت هدفمند و آزادی محور هموار کند.

نداشتن برنامه و بینش از خصوصیات حاکمان کنونی خاورمیانه است. آنان هرگز بینشی ناشی از آرمان های مدرن و برخاسته از دل مردم خود نداشته اند و ناگزیر، همشه در تضاد با مطالبات آنان رفتار کرده اند. حاصل آن است که این کشورها و ملت ها به شدت فقیر و عقب مانده باقی مانده اند و حاکمان به شدت پولدار شده اند. چه کسی باور می کرد که حسنی مبارک حدود 70 میلیارد دلار دزدیده باشد؛ آن هم از مصری که یکی از فقیر ترین کشورهای خاورمیانه است؟ چه کسی باور می کرد که حاکمان جمهوری اسلامی در یک مورد، هیجده و نیم میلیارد دلار از کشور خارج کند که در ترکیه گیر افتاده باشد؟

شوری که مردم عرب را در سطحی چنین بزرگ شورانده است، ناشی از شوقی عظیم برای کسب شرف و احترام است. آنها در این صد سال اخیر، در تمام جهان، شدیداً سر افکنده شدند و به خفت و خواری بی سابقه ای دچار گردیدند و فقط از طریق خشونت و تروریسم، صدای خود را به جهانیان می رساندند. اما اکنون به این آگاهی رسیده اند که احترام جهانی در شرافتمندی ملی است. کسی که در مملکت خود احترام نداشته باشد، در هیچ جای دنیا احترام نخواهد داشت.

‫چنین ارزش ها و اصولی نیاز به رهبران و مدیران کاملاً جدیدی دارند که از خارج از دستگاه های حکومتی کنونی بیرون آمده باشند. کسانی که چندین مرحله بالاتر از سطح کنونی بیندیشند، حرف بزنند و کار بکنند. اینگونه افراد، نه در سطح سیاسی وجود دارند و نه در سطح دانشگاهی و روشنفکری. مشکل دقیقاً در همین است و بهمین جهت، این موضوعات اصلاً در دنیای عرب ‫به بحث گذاشته نمی شود. و ناگزیر، راه حل های کارساز و مشکل گشا، در معرض افکار عمومی قرار نمی گیرد.

‫سازندگان هند اصلاً از یک نوع مخالف دستگاه حکومتی هند بودند؛ ولی در محیط دمکراتیک توانستند راهکار ها و اندیشه های نو را از پیش ببرند. آنها حرکت را آغاز کردند و سپس دولت ها دنباله روی آنها شدند و یک فرهنگ سازندگی و رشد را برای همه خلق کردند که اکنون شاهد ثمرات آن هستیم.

از زمانی که هند به تولید ثروت پرداخته، احترام بالایی در جهان به دست آورده است؛ و همزمان، احترام مردم آن هم بالا رفته و نسبت به گذشته، اعتماد به نفس بیشتری احساس می کنند. در سال های اخیر، هر وقت من به ممالک عربی، سفر می کردم، احساس حقارت شدیدی را در عرب ها می دیدم و اروپاییان و امریکایی ها هم، بر خورد تحقیر آمیزی با آنها داشتند. نمایندهء کاری من در اردن فرزند یک تیمسار بود ولی نسبت به غربی ها خود را شدیداً کوچک می دید. نمایندهء ديگر من در عربستان سعودی یک شاهزاده بود اما در مقابل غربی ها خود را ناتوان می یافت.

اکنون تحقیر ها به انفجار تبدیل شده است. مردم، بیش از هرچیز، خواستار عزت هستند و عزت فقط می تواند با برقراری نظام های دمکراتیک و متعهد به حقوق بشر و توسعهء پایدار و هماهنگ بدست بیاید. چنین خصوصیاتی فقط در یک بینش مدرن و سازنده که با رهبری و مدیریت موفق اجرا شود، امکان پذیر است.

اما این بینش در برنامهء هیچ کدام از تغییر طلبان وجود ندارد. آنها می دانند که حاکمان فعلی، در سیستم های متمرکز، مملکت شان را به ذلت و ظلمت کشاندند اما هنوز نمی دانند که نظام های متمرکز در تمام ممالک، همین بازده را دارند و بهمین دلیل نوع نظام را باید در برنامه خود در اولویت قرار دهند.

در هنگام رای گیری در رفراندم مصر، اخوان المسلمین مردم را تشویق می کردند که در رفراندم حتماً شرکت کنند؛ در غیر این صورت امکان خواهد داشت که سکولارها روی کار بیایند. جوانان مصری و تونسی و دیگر کشور ها باید مشخصاً خواستار نظام های سکولار، فدرال و دمکراتیک باشند. در چنین نظامی است که آنها شانس خواهند داشت که به عزت، حرمت، سربلندی و رفاه برسند.

فریاد کشیدن برای آرزوها قدم اول است. برنامه ریزی آرزوها و فرموله کردن انها در سیاست های قابل عمل در یک نظام سکولار، فدرال و دمکراتیک گام های بعدی هستند.

از آغاز باید پایان را در نظر داشت.

بازگشت به خانه